A fala

A Fala (?)
 (A Fala)
Otras denominacionis: Xalímegu
Palrau en: España
Territórius: Valli e Hálama
(San Martín de Trevehu, Elhas i Valverdi el Fresnu)
Palrantis:
  • Nativus:
  • Algotrus:
Unus 6.000
  • Unus 6000
  • -
Crassificación:
Filiación: Induropea

  Luenga itálica
   Luengas romancis
    Itálica-Ociental
     Italica-Ociental-Ociental
      Galu-Ibérica
       Íberu-Romanci
        Ibérica-Ociental
         Galaicu-Purtugués
          Fala

Estatu oficial
Luenga oficial en:
Regulau pol:
Coigus la luenga
ISO 639-1
ISO 639-2 roa
SIL fax
Wikipedia
Wikipedia

La fala (A fala ena bicha) es una luenga romanci pretenecienti al sugrupu galaicu-purtugués palrá enos monicípius de San Martín de Trevehu (Sa Martin de Trevellu), Elhas (As Elhas) i Valverdi el Fresnu (Valverdi du Fresnu), nel Valli e Hálama (Val de Xálima), al noroesti la província e Caçris (nel arrayu purtugués).

Es anombrá de varias hormas, cumu: a fala de Xálima u de us tres lugaris, (a) nosa fala ("la muestra palra", nombri dau polos lugareñus), xalimegu, chapurreau (en sintiu depetivu, en Valverdi) u, polos partiárius de la toria al tentu la relación entri la fala i el gallegu, gallegu d'Estremaura u galaicu-estremeñu.

En ca puebru se dan particulariais dialetalis (polo qu'etimulóhicamenti resurtaria mas correta la denominación mas henérica d'as falas), si bien son lo suficientementi entelihibris entri sí i respetu al gallegu u el purtugués. Éstas variantis suelin denominalsi lagarteiru (Elhas), manhegu/mañegu (abreviau e sanmartiñegu, San Martín de Trevehu) i valverdeiru (Valverdi el Fresnu).

Cuentandu a tolos abitantis de los tres puebrus s'estiman unos 6.000 palrantis, inque algotras huentes elevan la cifra hata los 10.000, polos nativus que labutan huera las localiais, albondus de los cualis güervin al valli en vranu.

Dicionariu fala-estremeñu-castellan

Mairi-mairi-madre Pairi-pairi-padre

Ermanu/elmanu-ermanu-hermano

Ermana/elmana-ermana-hermana


Agüelu-avuelu/agüelu-abuelo

Agüela-avuela/agüela-abuela

Plimu/primu-primu-primo

Plima/prima-prima-prima

Tíu-tíu-tío

Tía-tía-tía

Tel-tenel-tener

Vel-vel-ver

Fel-hazel-hacer

Eizel/izel/izil-dizil-decir


Artículus defínius

U-el-el A-la-la

Us-los-los as-las-las


Pronombris personalis

Ei-yo-yo

Tu-tú-tú

El-él-él

Ela-ella-ella

Nos-nusotrus-nosotros

Nos( nu cambia pal femeninu)-nusotras-nosotras

Vos-vusotrus-vosotros

Vos( nu cambia pal femeninu)-vusotras-vosotras

Elis-ellus-ellos

Elas-ellas´-ellas


Determinantis posesivus( ehemplu cun gatu)

El plural se hace igual , namás hai que ponel una s

U(s) mei(s) gatu-el/los mi(s) gatu(s)- mi(s) gato(s) ( lus sustantivus masculinus tamién terminan en u o us( cumu en estremeñu)

A miña gata- la mi gata- mi gata

U tei gatu- el tu gatu- tu gato

A túa gata- la tu gata-tu gata

U sei gatu- el su gatu- su gato

A sua gata- la su gata-su gata

U nosu gatu- el nuestru o muestru gatu - nuestro gato

A nosa gata-la nuestra o muestra gata- nuestra gata

U vosu gatu- el vuestru gatu- vuestro gato

A vosa gata-la vuestra gata-vuestra gata

U sei gatu- el su gatu( de ellus)- su gato

A súa gata-la su gata-su gata

Angunus adjetivus

( pa los femeninus i pluralis hai que camudar la u por a , pa los plurales ajuntali una s a la u i pal femeninu quital la u ponel la a i una s, cuando van dos a seguías a la segunda se le poni un acentu pa que coincida con la su prenunciación)

Artu/altu-altu-alto

Baxu-baxu o baju-bajo

gordu-gordu( hai muchas más hormas)-gordu

Caniveti-delgau(delgaá) o delgainu/ahilau o espiritiuau o estericau ( mu delgau)/emprensáu/escurriu -delgado

Muninu-lindu/guapu/preciosu/repolíu-guapo

Feu-feu/engratu/figurosu-feo

Novu-nuevu-nuevo

Vellu-vieju/añeju/repassau ( cosa que ya nu e útil)/viejo

Preposicionis i conjuncionis y angunus adverbius

y-i-y

En-en-en

Por/pol-pol/por-por

Ondi/dondi( mucho menos recomendable)-ondi o andi / dondi dandi ( cast de donde ) pandi (cast hacia donde ) pondi ( cast por donde)

Cuandu-Cuandu-cuando

Porque-porqué- por qué pa preguntas )

Porque - porque- porque ( respuesta)


© MMXXIII Rich X Search. We shall prevail. All rights reserved. Rich X Search